استفاده بهینه از ذخایر معدنی و بکارگیری آنها در صنایع وابسته یکی از برنامه‌هایی است که در دستورکار بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته و درحال توسعه همچون ایران قرار دارد.
شاهدیم که ایران با داشتن ذخایر معدنی ارزنده مورد توجه سرمایه‌گذاران خارجی قرار گرفته و در آینده نزدیک می‌توانیم شاهد حضور آنها در ایران و گسترش فعالیت‌های معدنکاری باشیم. در این میان برخی کارشناسان و فعالان معدنی معتقدند که در گام نخست داشتن برنامه‌ای مشخص برای مواد خام معدنی و تبدیل آن به محصول نهایی می‌تواند افزایش بهره‌وری معادن را به همراه داشته باشد. درواقع نگاهی متفاوت به روش فعالیت‌های معدنی و استفاده از دانش فنی متخصصان در رشته‌های مرتبط با معدن را می‌توان راهکاری برای بهبود معدنکاری در ایران دانست.
بهینه‌سازی ۲ پارامتر
کارشناس دفتر اکتشاف وزارت صنعت، معدن و تجارت درباره راه‌های افزایش بهره‌وری در معادن ایران در گفت‌وگو با صمت ابتدا تعریفی از بهره‌وری ارائه کرد و در ادامه گفت: تعاریف مختلفی از بهره‌وری وجود دارد و آن را به‌دست آوردن بیشترین سود ممکن، با بهره‌گیری و استفاده بهینه از امکانات موجود و مهارت نیروی‌انسانی برای ارتقای رفاه جامعه می‌دانند. درواقع بهره‌وری، بهینه‌سازی ۲ پارامتر اصلی نیروی انسانی و امکانات سخت‌افزاری است.
آیدین زینال‌زاده با بیان اینکه نیروی انسانی در حوزه معادن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، اظهار کرد: از ابتدای کار باید گروهی متخصص و کارآمد با ترکیب کاملی متشکل از زمین‌شناس، مهندس اکتشاف، استخراج و فرآوری عملیات اجرایی و مطالعاتی، فازهای پی‌جویی، شناسایی، اکتشاف عمومی و تفصیلی را پیش ببرند.
عضو هیات‌مدیره کمیسیون معدن خانه اقتصاد ایران معتقد است که مهندس استخراج و فرآوری نیز باید در زمان اکتشاف حضور داشته باشد زیرا افزایش بهره‌وری باید در ۲ فاز عملیاتی بهره‌برداری و فرآوری از آغاز در دستور کار باشد. همه متخصصان علم معدن بر این باورند که اکتشاف صحیح باعث کاهش هزینه‌ها و افزایش بازدهی در زمان استخراج و فرآوری می‌شود. البته این فرآیند تا انتهای عمر معدن ادامه یافته و این گروه همواره برای بالا نگهداشتن بهره‌وری عملیات معدنی باید یکدیگر را همراهی کنند.
زینال‌زاده همچنین گفت: نیروی انسانی باید بهره‌وری لازم را داشته باشد. تخصص و تعهد ۲ مولفه بهره‌وری نیروی انسانی هستند. تخصص به واسطه آموزش و تعهد به واسطه رضایت شغلی قابل دستیابی است. اما درباره سخت‌افزار یا همان ماشین‌آلات باید گفت که آنها نیز نقش مهمی در میزان بهره‌وری عملیات معدنی بازی می‌کنند. تناسب ظرفیت ماشین‌آلات با حجم عملیات، میزان کارآیی و سالم بودن سیستم آنها که به تولیدکننده و استفاده صحیح کاربرها بازمی‌گردد از یک سو و همچنین تامین و نگهداری مناسب آنها، عواملی تاثیرگذار بر این بخش هستند.
شرایط ورود سرمایه‌گذار
زینال‌زاده با بیان اینکه یکی از راه‌های افزایش بهره‌وری معادن حضور سرمایه‌گذاران خارجی در کشور است، گفت: سرمایه‌گذاران خارجی برای ورود به کشورهای مختلف فهرستی از خواسته‌های خود دارند که آن را با شرایط هر کشور انطباق داده و در صورتی که شرایط با انتظارات آنها منطبق نباشد، از انجام سرمایه‌گذاری منصرف می‌شوند. این درحالی است که متاسفانه ایران حائز امتیاز بالایی از این فهرست نیست و نباید انتظار داشت بعد از اجرایی شدن کامل برجام شرکت‌های معدنی بزرگ جهان برای ورود به حوزه معدن، از یکدیگر سبقت بگیرند.
او بر این‌باور است که به سرانجام رسیدن برجام، فرصت خوبی است تا شرکت‌های مشاوره و پیمانکاری متوسط و کوچک مقیاس و البته کاربلد به کشور وارد شوند و متخصصان ایرانی از آنها موارد مختلفی همچون دانش فنی و علوم مدیریت را آموخته و از آن در جهت افزایش بهره‌وری معادن استفاده کنند.
زینال‌زاده اظهار کرد: در شرایط کنونی با مشکل فرسودگی ماشین‌آلات روبه‌رو هستیم. همچنین در کنار آن بروز نبود فناوری‌ها، نداشتن فناوری مورد نیاز در کشور، باعث کاهش بهره‌وری در معادن کشور شده است. برخی ماشین‌آلات معدنی ارزشی برابر با یک فروند هواپیما دارند. یعنی بخش عمده‌ای از سرمایه‌گذاری معدنی را به خود اختصاص داده و معدنکاران نیز در دوران تحریم هزینه هنگفتی برای تعمیر و نگهداری و درنهایت خروج برخی از ماشین‌آلات فرسوده غیرقابل تعمیر متحمل شدند.
این کارشناس اکتشاف معدنی ادامه داد: فرسایش سرمایه عاملی تصاعدی برای کاهش بهره‌وری سخت‌افزاری در معادن به شمار می‌آید و امید است در دوران شکوفایی سیاسی و گشایش امور بین‌المللی با تصمیم‌های مقامات و هوشمندی معدنکاران در این حوزه نیز شاهد افزایش روزافزون بهره‌وری در معادن باشیم.
مدیران برخوردار از دانش فنی
ابراهیم جمیلی، رییس خانه اقتصاد ایران در گفت‌وگو با صمت درباره افزایش بهره‌وری معادن اظهار کرد: بهره‌وری معادن نیازمند فناوری‌ها و ماشین‌آلات نوین است. اما استفاده از موارد یاد شده و بهره بردن از آنها، نیازمند داشتن مدیرانی با دانش فنی است که شناخت کافی از فناوری‌ها داشته باشند.
او گفت: تا زمانی که در فعالیت‌های معدنی روش خود را تغییر ندهیم و تنها با هدف استخراج مواد معدنی و فروش ماده اولیه در معادن مشغول باشیم بهره‌وری حاصل نخواهد شد. بنابراین باید در ابتدای فعالیت معدنی، هدف خود را تا مرحله تولید محصول نهایی و ایجاد ارزش‌افزوده تعیین کرده تا ضمن افزایش بهره‌وری، فعالیت معدنکاری را با صرفه اقتصادی همراه کند.
او ادامه داد: برای افزایش بهره‌وری باید فناوری روز جهان به‌کار گرفته شود. البته هم‌اکنون فناوری موجود در بسیاری از معادن ایران با دیگر کشورها فاصله چندانی ندارد. اما در بخش فرآوری به طور قطع به فناوری روز جهان نیاز داریم و در صورتی که نسبت به گسترش و افزایش سطح فناوری‌های مورد نیاز بخش فرآوری اقدامی انجام نشود در آینده تنها با استخراج ماده معدنی به موفقیت نخواهیم رسید. امروز برخی از معادن به دلیل نبود برنامه برای فرآوری مواد معدنی، پیشرفت نکرده‌اند و از آنها استفاده بهینه‌ای نمی‌شود. البته این موضوع درباره صنایع معدنی نیز صدق می‌کند.
جمیلی افزود: آنچه در صنایع معدنی باید به آن توجه شود بالا بودن صرفه اقتصادی محصولات خاص و استراتژیک است. به عنوان مثال در صنایع فولادی صرفه تولید فولاد آلیاژی از فولاد خام بیشتر است و باید روی احداث واحدهای تولیدکننده فولاد آلیاژی تمرکز کرد.
او بر این باور است که برجام به طورقطع بر افزایش سطح بهره‌وری معادن و صنایع معدنی اثرگذار خواهد بود. اما اکنون سیاست‌گذاری‌های جدید امریکا درباره محدودیت ویزا، شرایط را برای حضور سرمایه‌گذاران در ایران سخت‌تر می‌کند. این در حالی است که با توجه به شرایط موجود، ایران نیز باید همگام با دیگر کشورها در حوزه معدن و صنایع معدنی حرکت کرده و بتوانیم با جذب سرمایه‌گذار خارجی ضمن وارد کردن منابع مالی، از فناوری‌های نوین آنها نیز استفاده
کنیم.
جمیلی درباره نقش وزارت صنعت، معدن و تجارت در افزایش بهره‌وری معادن نیز اظهار کرد: سیاست‌گذاری‌های وزارتخانه بر این موضوع اثرگذار است اما باید روند اجرایی پروژه‌ها را تسریع بخشیده و با گرفتن تصمیمات قاطعانه و اجرایی کردن آنها شرایط را برای افزایش بهره‌وری در معدن و صنایع معدنی فراهم کند.
منبع: گسترش صمت
