محمدرضا بهرامن، نایب‌رییس خانه معدن در نشست مشترک خانه معدن با مسئولان سازمان حفاظت از محیط‌زیست و منابع طبیعی گفت: برگزاری نشست تخصصی به منظور حل مسائل و چالش‌ها با محیط‌زیست است.
برای حفظ منابع محیط‌زیست، باید مباحث زیست‌محیطی به فعالان معدنی ارائه شود. در جهان امروز با استفاده از مسائل علمی بسیاری از مسائل و چالش‌های زیست‌محیطی رفع شده است. به گونه‌ای که با تغییر نگاه و استفاده از دانش‌های روز، فعالیت‌های معدنی به عنوان یک عامل توسعه‌ای شناخته شده‌اند.
وی در ادامه گفت: در ۲سال گذشته لایحه تبصره ۵ الحاقی ماده «۲۴» قانون معادن مطرح شد، اما اصلاحیه این تبصره طی لایحه‌ای جدید هفته گذشته از سوی دولت به مجلس شورای اسلامی داده شد. بهرامن بر این باور است که در صورت اجرایی شدن این لایحه راه برای رانت و فساد گسترده‌تر خواهد شد. در این‌باره معدنی‌ها جلسه‌ای با وزیر صنعت، معدن و تجارت داشتند و بیان کردند که با اجرای این تبصره به شکل عملی بخش معدن از پیشرفت باز خواهد ماند و عاملی بازدارنده برای ورود سرمایه‌گذاران به بخش معدن خواهد شد و دلیل آن از بین رفتن حاشیه امن سرمایه‌گذاری است.
او ادامه داد: امروزه سخن از داشتن فضای کسب‌وکار تعاملی است. حال اگر تصمیم نادرستی گرفته شود موجب فراری دادن سرمایه‌گذاران و خروج آنها از بخش معدن خواهد شد.
بهرامن معتقد است بخش معدن باید نگاه زیست‌محیطی داشته باشد. اصول و چارچوب فکری تشکل‌ها در بخش معدن از حالت سنتی خارج شده است. اما آیا باید برای حفظ یک بخش، فعالیت یک گروه دیگر را متوقف کرد؟ بخش معدن و محیط‌زیست هیچکدام نباید بازدارنده یکدیگر باشند و باید از مواهب طبیعی بهترین استفاده را ببرند.
نداشتن جلسات مشترک
نایب‌رییس خانه معدن گفت: یکی از دلایلی که موجب شده تاکنون تعامل درستی میان معدنکاران و محیط‌زیستی‌ها برقرار نشود برگزار نشدن جلسه و نشست‌های تخصصی بین این ۲ گروه است. اگر با واقعیت‌ها آشنا شویم هیچ مشکلی به‌وجود نخواهد آمد. در واقع نظارت است که حرف اول و آخر را می‌زند. در ایران زیرساخت‌های نظارتی آموزش‌ندیده، وجود دارد. سازمان نظام مهندسی معدن در کنار خانه معدن است اما باید توان این سازمان را برای کنترل فعالیت‌ها به کار گرفت.
او ادامه داد: با تربیت و آموزش صحیح افراد فعال در این سازمان می‌توان به درستی موارد زیست‌محیطی را رعایت کرد. در حقیقت با تقویت نظارت بر عملکردها، مشکلات بین معدنکاران و محیط‌زیستی‌ها حل می‌شود.
امروز در کشورهای صنعتی و پیشرو که مباحث زیست‌محیطی بسیار با اهمیت است با کوچکترین خطا و رعایت نشدن مسائل زیست‌محیطی برخورد می‌شود.
اما در ایران به‌دلیل نگاه منفی به فعالیت‌های معدنی و همچنین نبود فرهنگ لازم، معدنکار نیز نمی‌تواند تمامی قوانین زیست‌محیطی و الزامات را به شکل کامل اجرا کند. بنابراین باید فضاهای آموزشی را بسط و گسترش داد تا در یک برنامه ۵ساله زمینه برای اجرای فعالیت‌های معدنی به شکل صحیح فراهم شود.
در شرایط فعلی و سطح آموزشی که در سطوح مختلف جامعه از مردم بومی منطقه گرفته تا بخشی از فعالان حوزه معدن وجود دارد نباید انتظار انجام صحیح فعالیت‌های معدنی بدون آسیب رساندن به محیط‌زیست و منابع طبیعی را داشت.
بهرامن تصریح کرد: البته در بسیاری از کارگاه‌های معدنی افرادی هستند که آموزش دیده‌اند و تمام مسائلی که مربوط به بهداشت و مسائل زیست‌محیطی است را به شکل صددرصد رعایت می‌کنند. سرمایه‌گذاری به وسیله دولت در بخش آموزش یکی از عامل‌هایی است که ریسک مخاطرات زیست‌محیطی را از سوی فعالیت‌های معدنی کاهش می‌دهد. لازمه این امر این است که بدنه نظارتی محیط‌زیست افزایش یافته و تخریب‌هایی که ممکن است به وجوداید به کمترین مقدار برسد.
برگزاری همایش‌ها و نشست‌های مشترک
محمد درویش، مدیرکل آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت از محیط‌زیست نیز در این جلسه گفت: برای سومین بار است که در بین فعالان معدنی حضور پیدا کرده‌ام. اگر تعداد گردهمایی‌ها و همایش‌ها بین بخش معدن و محیط‌زیستی‌ها افزایش پیدا کند نتیجه آن رسیدن به یک حرف مشترک یعنی داشتن یک کشور آباد و آزاد و مستقل است تا در پیشگاه نسل آینده محکوم و شرمنده نشده و حرفی برای گفتن در جهان داشته باشیم.
او گفت: در گام نخست برای اجرای فعالیت‌های معدنی باید معدنکاران موافقت سازمان محیط‌زیست و همچنین منابع طبیعی را دریافت کنند. در این میان هستند کسانی که برای رسیدن به اهداف خود دست به اقداماتی مغایر با ملاحظات زیست‌محیطی می‌زنند. به عنوان مثال منطقه «بَنه» در استان یزد یکی از محدوده‌های معدنی است که به‌دلیل پوشش گیاهی و درختان کهنسال و قدیمی که عمرشان به ۵۰۰سال می‌رسد، امکان معدنکاری در آن میسر نیست. از این رو عده‌ای تصمیم گرفتند تا از تعطیلی ۲۹ اسفند استفاده کرده و ۴۰۰ اصله درخت را از بین ببرند اما با همکاری سمن‌های محلی و حضور دادستان و مسئولان آنها نتوانستند به اهداف خود برسند.
گفتنی است هر درختی که ۵۰ سال از عمرش می‌گذرد از نظر خدماتی که به اکوسیستم می‌دهد رقمی افزون‌بر ۲۰۰هزار دلار ارزشگذاری شده در حالی که عمر این درختان ۵۰۰سال به بالا است و با حذف آنها دیگر قابل بازگشت به چرخه طبیعت نخواهند بود.
درویش ادامه داد: البته این موضوع تنها درباره پوشش‌های گیاهی مطرح نشده و درباره منابع آبی نیز صحت دارد. به عنوان مثال سد «گتوند» که با هزینه بسیار بالایی در حدود ۳هزار میلیارد تومان در زمان خود ساخته شده، هم‌اکنون مشکلاتی را به وجود آورده و دولت تصمیم دارد تا با صرف هزینه دوباره مشکل را حل کند. چرا که به دلیل جانمایی نادرست، سد در کنار گنبد نمکی قرار گرفته و سبب شور شدن آب شد و همچنین ۱۷هزار درخت کُنار به زیر آب رفته است.
وی بر این باور است که برای اجرای فعالیت‌های معدنی که نیازمند ساخت جاده و محل تردد است باید برنامه‌ریزی صحیحی انجام شود. به گونه‌ای که کمترین آسیب و خسارت را به بافت‌های منطقه که در برخی موارد علاوه بر پوشش گیاهی و منابع طبیعی آثاری از تمدن‌های کهن است، وارد آید.
او بیان کرد: تولیدکنندگان مواد معدنی می‌توانند با در نظر گرفتن مسائل زیست‌محیطی و استفاده از روش‌های صحیح فعالیت‌های معدنی کمترین آلودگی را برای محیط‌زیست ایجاد کنند.
درویش به راهکارهایی همچون افزایش سرمایه‌گذاری و ارتقای نرم‌افزاری این بخش به منظور کاهش خام‌فروشی و تقویت صنایع و محصولات ثانویه، استفاده از ماشین‌آلات کم‌خطرتر در نواحی پرشیب کوهستانی از نظر ملاحظات محیط‌زیستی، حمایت از طرح‌های ملی و منطقه‌ای محیط‌زیستی از محل بخشی از درآمدهای فعالیت‌های معدنی، حمایت از فعالیت تشکل‌های مردم‌نهاد در حوزه محیط‌زیست و منابع طبیعی و نیز رسانه‌های مستقل در این حوزه و اختصاص دست کم ۱۰درصد از درآمدها به بخش پژوهش برای جبران خسارت فعالیت‌های معدنی در بخش محیط‌زیست اشاره کرد.
معادن سبز در آینده با رعایت ضوابط زیست‌محیطی
درویش گفت: برای پایداری و توسعه کشور باید به سمت صنایع و فعالیت‌هایی حرکت کرد که کمترین میزان منابع آبی را بخواهد، چراکه ایران روی کمربند خشکی قرار گرفته است.
حال اگر بخش معدن به درستی مدیریت و طراحی شده و موازین و الزامات محیط‌زیستی را رعایت کند می‌تواند یکی از بزرگترین فعالیت‌هایی باشد که کمترین وابستگی را به منابع آبی دارد.
او معتقد است که کشور باید به سمت صنایع و کسب‌وکار سبز حرکت کند و معدن یکی از بخش‌هایی است که ظرفیت لازم برای رسیدن به این بخش را دارد.
او ضوابط زیست‌محیطی را شامل رعایت کمینه فواصل فعالیت استخراج و بهره‌برداری از مواد معدنی نسبت به مراکز حساس (۸۰۰ متر)، ایجاد کریدور مناسب برای مهاجرت حیات وحش، جمع‌آوری و خارج کردن تمامی تاسیسات و تجهیزات معدنی ایجاد شده در پایان عمر معدن، تغییر ندادن مسیر رودخانه و آبراهه‌های طبیعی، تعیین محل انباشت و نگهداری باطله‌های معدنی با رعایت جنبه‌های حفظ اراضی مرغوب کشاورزی و مرتعی و پیشگیری از فرسایش و تولید زهاب‌های آلوده دانسته و رعایت انتخاب کوتاه‌ترین مسیر ممکن و با کمترین تخریب چشم‌اندازها، هدایت جریان آب‌های سطحی بالادست محدوده معدن به خارج از آن، انجام عملیات زهکشی در اطراف و داخل محدوده برداشت معادن کانی فلزی (برای مهار آلودگی آب)، اتخاذ تدابیر لازم برای حفظ چشم‌اندازهای طبیعی و هماهنگی عملیات معدنی با آن و اتخاذ تدابیر لازم به منظور جلوگیری از انتشار گرد و غبار ناشی از فعالیت‌های معدنی، تخصیص و احداث فضای سبز مشجر (دست‌کم ۱۰درصد سطح بهره‌برداری معادن) با گونه‌های بومی، ارائه طرح اجمالی مرمت، احیاء و بازسازی محدوده معدن را از دیگر راهکارهای رعایت ضوابط زیست‌محیطی معرفی کرد.
معدنکار، مخرب نیست
محمدجعفر صادقی‌پناه، رییس کمیته اکتشاف خانه معدن نیز درباره تعامل بین معدنی‌ها و محیط‌زیستی‌ها اظهار کرد: معدنکاران برای اجرای پروژه‌های معدنی خود نیازمند مطالعه و بررسی شرایط هستند اما در مقابل نیز هماهنگی میان معدنکاران و محیط‌زیستی‌ها لازم است تا امکان اجرای فعالیت‌های معدنی را آسان کند. چراکه معدنی‌ها علاقه‌ای به از بین رفتن محیط سبز و منابع طبیعی ندارند. بنابراین باید برنامه‌ریزی و نقشه راه برای معدنکاران تهیه و تنظیم شود.
وی بر این باور است که باید در ابتدای امر معدنکار نسبت به دریافت پروانه بهره‌برداری اقدام می‌کند تا تمامی جوانب کار سنجیده شده و سپس اجازه فعالیت صادر شود. چرا که برخورد با معدنکار و جلوگیری از فعالیت‌های او پس از اخذ مجوز تنها باعث از بین رفتن وقت و سرمایه خواهد شد. حل مشکلات و مسائل زیست‌محیطی نکته‌ای است که در ابتدای امر باید به آن توجه کرد.
کورش شعبانی، نایب‌رییس سازمان نظام مهندسی استان تهران نیز گفت: مهندس معدنکار به هیچ عنوان مخرب نیست، این در حالی است که برخی از فعالان معدنی به شکل غیرتخصصی در این حوزه فعالند و باعث بدنامی معدنکاران شده‌اند.
فعالیت‌های معدنکاری که بر اساس مهندسی معدن انجام می‌شود در آن مباحث مربوط به اصول فنی و اقتصادی رعایت شده و اجازه تخریب و فعالیت هزینه بر غیر از آنچه نیاز است را نخواهد
داد.
باید این را در نظر داشت که معادن توسعه و امنیت را با کمترین هزینه به دورترین مناطق کشور برده‌اند اما آنچه به تعامل معدن و محیط‌زیست کمک کند آموزش مهندسان معدن با ضوابط زیست‌محیطی است. همچنین معرفی استان‌های نمونه معدنی نیز از دیگر مواردی است که می‌تواند به رشد و توسعه فعالیت‌های معدنی کمک کند.
منبع: گسترش صمت
