روی فلزی است با علامت اختصاری Zn و در دسته ی فلزات اساسی قرار میگیرد. این فلز بعد از آهن، آلومینیم و مس چهارمین فلز پر مصرف دنیا بوده و دارای چهار ایزوتوپ می باشد. روی بیست و سومین عنصر در پوسته زمین از نظر فراوانی میباشد.کشور ایران با دارا بودن معادن سرشار روی در زمره ی کشور های تولید و صادر کننده ی فلز روی می باشد.
روی عنصر فلزی براق به رنگ سفید مایل به آبی است. در دمای معمولی به حالت شکننده و کریستالی است. منابع اصلی آن سولفید، اکسید، سیلیکات و کربنات روی می باشند.
روش استخراج روی از سوختن و اکسید شدن سنگ معدن روی و واکنش اکسید روی با زغال یا کربن توسط تقطیر فلز حاصل می شود.
این فلز دارای آلیاژهای زیادی می باشد که شامل برنج، نقره نیکلی، برنز تجارتی، لحیم قلع، آلومینیوم لحیم شده است.
روی با کیفیت بالا برای تولید قالب استفاده می شود که از این قالب گیری برای کاربردهای اتومبیل سازی و صنایع الکتریکی و سخت افزاها استفاده می شود.
روی همچنین جهت جلوگیری از خوردگی برای آبکاری دادن فلزاتی مثل آهن نیز استفاده می شود. اکسید روی در دنیای مدرن فلز مفیدی محسوب می شود که به طور گسترده ای برای صنایع و ساخت رنگها، تولیدات لاستیک، وسایل آرایشی و صنایع داروسازی، پوشش کف، پلاستیک ، چاپ پارچه، صابون سازی، ذخیره باتری ها، منسوجات، تجهیزات الکتریکی و دیگر تولیدات کاربرد دارد.سولفید روی در ساختن صفحات روشن و تابناک، صفحات اشعه ایکس و تلویزیون و نورهای فلورسانس مورد استفاده قرار می گیرد. از ترکیبات کلر و کرومات روی برای ترکیبات مهم استفاده می شود. روی عنصر حیاتی برای رشد و نمو جانوران و گیاهان است.
مشخصات عمومی روی (Pb)
فلز روی با عدد اتمی ۳۰،براق به رنگ سفید مایل به نقره ای است که در حالت استاندارد بصورت جامد بوده و در دمای معمولی به حالت شکننده و کریستالی است.این عنصر خاصیت نیمه رسانا دارد و قالب‌پذیری آن بالا است.در حالت غیر آلیاژی (خالص عنصری)، استحکام و سختی آن بیشتر از قلع و سرب و بسیار کمتر از آلومینیوم و مس است.اغلب استفاده روی، پس از آلیاژسازی آن با مقادیر کوچک سایر فلزات بوده و یا به عنوان پوشش محافظ فولاد به کار می رود.اغلب کانی های روی همراه با فلزات سرب، مس، طلا و نقره می باشد.
تاریخچه روی قرن ها قبل از اکتشاف روی به شکل فلزی آن، از سنگ معدن آن در برنج سازی و از ترکیبات آن در پزشکی و برای بهبود زخم استفاده می شد.از قرن ۱۲ تا قرن ۱۶ ، هم فلز روی و هم اکسید روی در هند تولید می شد.در قرن ۱۷ تولید روی از هند به چین رسید. در سال ۱۵۴۶ روی در اروپا به عنوان یک فلز مجزا شناخته شد و در سال ۱۷۴۳ اولین کارخانه ذوب روی اروپایی در Bristol انگلستان به بهره برداری رسید.
منابع روی ۸۰%معادن روی زیر زمینی بوده و ۸% آن روباز و باقی مخلوط هر دو میباشد. ۱۵% حجم تولید روی از منابع روباز، ۶۴% از معادن زیر زمینی و ۲۱% از مجموع هر دو میباشد. به ندرت سنگ های استخراج شده جهت ذوب به اندازه کافی غنی بوده و نیازمند تغلیظ می باشند. به طور معمول سنگ ها حاوی ۳ تا ۱۰ درصد روی بوده و برای تغلیظ، ابتدا آنها را خرد، سپس آسیاب کرده تا بتوان فلز مطلوب را از بقیه جدا کرد. پس از تغلیظ، کنسانتره روی حاوی ۵۵% روی همراه با مقادیری مس، سرب و آهن می باشد. تاکنون نزدیک به ۶۰ نوع کانی روی شناخته شده است روی عنصری بطور طبیعی وجود ندارد. از این شمار سولفور روی با نام اسفالریت یا بلاند (ZnS) مهمترین کانی است. از دیگر کانیهای با اهمیت روی می‌توان به اسمیت زونیت ZnCO3، همی مورفیت (Zn4Si2O7(OH و زنسیت (ZnO) اشاره کرد.
کاربردهای روی
کاربردهای اصلی روی عبارتند از :
۱٫ پوشش های ضد خوردگی روی فولادها (گالوانیزه کردن)
۲٫ قطعات دقیق (دایکست – خودروسازی)
۳٫ مواد ساختاری
۴٫ برنج
۵٫ باطری سازی
۶٫ دارو و لوازم آرایشی
۷٫ ریزمغذی ها برای انسانها، حیوانات و گیاهان
